STALIN: 2014

Thursday, September 4, 2014

იოსებ ჯუღაშვილი(სტალინი) და ტერორი

იოსებ ჯუღაშვილი(სტალინი) და ტერორი

თენგიზ სიმაშვილი

http://wEuropean Researcher, 2014, Vol.(80), № 8-1

1448

Published in the Russian Federation

European Researcher

Has been issued since 2010.

ISSN 2219-8229

E-ISSN 2224-0136

Vol. 80, No. 8-1, pp. 1448-1452, 2014

DOI: 10.13187/issn.2219-8229

www.erjournal.ruww.erjournal.ru/journals_n/1409162257.pdf

ანოტაცია: იოსებ ბესარიონის ძე ჯუღაშვილი(სტალინი) დაიბადა და თავისი ცხოვრების გარკვეული ნაწილი გაატარა საქართველოში. საქართველოს საისტორიო ცენტრალური არქივის, ასევე საქართველოს შინაგან საქმეთა სამინისტროს არქივის ფონდებში არსებული დღემდე გამოუქვეყნებელი მასალები და დოკუმენტები ახლებურად ხსნიან და გვიჩვენებენ, არა მარტო 1905-1907 წლების რევოლუციაში მონაწილე პარტიების საქმიანობას, არამედ იოსებ ჯუღაშვილის(სტალინი) რევოლუციურ საქმიანობას და მოღვაწეობას. აღნიშნულ დოკუმენტებში დადასტურებულია სხვადასხვა პარტიების, მათ შორის სოციალ-დემოკრატიული პარტიის ორივე ფრთის - ბოლშევიკების და მენშევიკების მიერ მეფის ხელისუფლების წინააღმდეგ, ბრძოლის ტერორისტული მეთოდების და ხერხების აქტიური გამოყენება. ამასთან, ჩვენს მიერ მოძიებული დღემდე გამოუქვეყნებელი საარქივო დოკუმენტების მიხედვით იოსებ ჯუღაშვილი(სტალინი) ახალგაზრდობის წლებში საქართველოში ცხოვრებისას აქტიურად იყო ჩართული სოციალ-დემოკრატიული პარტიის-ბოლშევიკების მიერ ხელისუფლების წინააღმდეგ შეიარაღებული ბრძოლის, ტერორისტული და ექსპროპრიაციული საქმიანობის ორგანიზებაში.

საკვანძო სიტყვები: სტალინი, რევოლუცია, ტერორი, ,,წითელი რაზმები“

კვლევის მეთოდები: სტატიის წერისას ქრონოლოგიურ-პრობლემური მეთოდის მეშვეობით მოვახდინეთ 1905-1907 წლების რევოლუციის პერიოდში აღმოსავლეთ საქართველოში მიმდინარე ქრონოლოგიური მოვლენების შიგნით არსებული პრობლემების სიღრმისეული შესწავლა. ისტორიულ-შედარებითი მეთოდით კი მოვახდინეთ იოსებ ჯუღაშვილის(სტალინი) ცხოვრების შესახებ არსებული ინფორმაციის განსაზღვრა შედარებითი ანალიზის გამოყენებით. ამასთან შედარებითი(კომპერატიული) მეთოდის და სისტემური მეთოდის მეშვეობით მოვახდინეთ ი. ჯუღაშვილის მიერ განხორციელებული რევოლუციური საქმიანობის, სხვადასხვა ქმედებების დროში შედარება. კვლევის პროცესში არქივებში მოპოვებული მასალისაგან ავაგეთ ი. ჯუღაშვილის რევოლუციური საქმიანობიდან გამომდინარე ბოლშევიკების მიერ აღმოსავლეთ საქართველოში განხორციელებული ქმედებების ზოგადი მოდელი - ხელმძღვანელობა და მეთაურობა ,,წითელი რაზმების“. მასში სტატიაში აისახა ისტორიის გარკვეულ ეტაპზე(1905-1907) აღმოსავლეთ საქართველოში მიმდინარე რევოლუციური მოძრაობის თანმდევი რეალური პროცესები, რომლებიც გამყარებულია ისტორიული ფაქტებით.

შესავალი: პოსტსაბჭოთა სივრცეში და საქართველოში აუცილებელია სტალინის ცხოვრების და მოღვაწეობის ობიექტური შესწავლა. ამასთან სტალინის რევოლუციური საქმიანობის და რეალური ცხოვრების შესახებ სამეცნიერო კვლევის ჩატარებას აძნელებს სტალინის პიროვნებისადმი ქართველი მოსახლეობის, მათ შორის ინტელიგენციის ერთი ნაწილის არაერთგვაროვანი დამოკიდებულებაა - მოსახლეობის ნაწილის აზრით იგი დადებითად ხასიათდება, მეორე ნაწილი კი სტალინის მოღვაწეობისადმი უკუდურესად ნეგატიურადაა განწყობილი. საქართველო პოსტსაბჭოთა ქვეყანაა და გარდამავალ ეტაპზე ქართულ საზოგადოებას სჭირდება არა გაყალბებული, არამედ რეალური ისტორიის ცოდნა, რომ არ მოხდეს ტოტალიტარული რეჟიმის დროს დაშვებული შეცდომების გამეორება.

შინაარსი: სტალინის ბიოგრაფიის, რეალური ცხოვრების შესახებ მასალები დღეს შემორჩენილია არქივებში, სხვადსხვა დოკუმენტების და რევოლუციონერების დღემდე გამოუქვეყნებელი მოგონებების სახით. მაგალითად, ცნობილი ბოლშევიკი ალექსანდრე(საშა) ობოლაძე 1922 წლის 13 ოქტომბერს, წერდა, რომ ,,იმის გამო, რომ ჩვენი ფრაქცია მაშინ მენშევიკებთან ერთად მუშაობდა, მე არ დავემორჩილე განიარაღებას და ცალკე ჯგუფი შევქმენი ... ჯგუფს გააჩნდა საკუთარი სტამბა და ჰყავდა თავიდან ფეხებამდე შეიარაღებული 60 კაცი. ჩვენს ჯგუფში მუშაობდა ამხანაგი დათო ჭიაბეროვი. თვითონ კობა - სტალინი გვიჭერდა მხარს. ერთ-ერთ კონფერენციაზე მან შეიტანა რეზოლუცია ჩვენი უკან მიღების შესახებ.” [შინაგან საქმეთა სამინისტროს არქივის II განყოფილება, (ყოფილი პარტიული ორგანოების არქივი), ფონდი 93, აღწერა 2, საქმე 704, გვერდი 1-3]

სხვა ცნობილი ბოლშევიკი ტერორისტ-ექსპროპრიატორის, 1907 წლის ივნისში ერევნის მოედნიდან 250 000 მანეთის ერთ-ერთი ექსპროპრიატორის ბაჭუა (სამუელ) კუპრაშვილის დღემდე გამოუქვეყნებელი მოგონებების მიხედვით: ,,სტალინის ინიციატივითა და განკარგულებით 1906 წლის პირველ ნახევარში კავკასიის ბოლშევიკთა ბიუროსთან შექმნილ იქნა ბოლშევიკური ,,სამხედრო ჯგუფი” (ბოევაია დრუჟინა) რომელსაც დაევალა: აჯანყების შემდეგ ხალხში გაფანტული იარაღის მოკრება და მოვლა, ქალაქად და სოფლად იარაღქვეშ გავარდნილი ხალხის პატრონობა, მათ პარტიზანულ მოქმედებაში რევოლუციონური ბოლშევიკური სისტემის შეტანა, მათგან საუკეთესოების გამორჩევა და ბოლშევიკურ ორგანიზაციებთან დაკავშირება.” და ,,ციხეებში დაპატიმრებული ბოლშევიკების გამოქცევის მოწყობა, იარაღის გატაცება, სახაზინო ფულის ექსპროპრიაცია და სხვა”. [შინაგან საქმეთა სამინისტროს არქივის II განყოფილება, (ყოფილი პარტიული ორგანოების არქივი), ფონდი 8, აღწერა 2, ნაწილი I, საქმე 25, გვერდი 52]

ჩვენს მიერ მოძიებული მასალებიდან, ირკვევა, რომ სტალინი შეიარაღებული აჯანყების მომხრე იყო. [შინაგან საქმეთა სამინისტროს არქივის II განყოფილება, (ყოფილი პარტიული ორგანოების არქივი), ფონდი 8, აღწერა 2, ნაწილი I, საქმე 310, გვერდი 307] იგი პროვინციებში ტერორისტული ორგანიზაციების ჩამოყალიბების, რევოლუციური აგიტაციის წარმოების მიზნით 1906 წლის იანვარში ჩასულა აღმოსავლეთ საქართველოში, კერძოდ კახეთის რეგიონში, ქალაქ თელავში. საქმე იმაშია, რომ აღმოსავლთ საქართველოში 1906-1913 წლებში აქტიურად მოქმედებდნენ ე.წ. ,,წითელი რაზმები“, რომლებიც იყვნენ სხვადასხვა რევოლუციური პარტიის მათ შორის, სოციალ-დემოკრატების გავლენის ქვეშ და აქტიურად ეწეოდნენ ტერორისტულ და ექსპროპრიაციულ საქმიანობას. კახეთში მოქმედი ცნობილი ,,წითელ რაზმელები“ იყვნენ: ხარება ჯიბუტი, გოგია კენკიშვილი, სოლკა ბიწკინაშვილი, აქვსენტი სიდამონიძე, ზალიკო სვიმონიშვილი, გიორგი ბერძენიშვილი(,,ჟორჟიკა“), გიორგი მახნიაშვილი(,,უტრუხუნე“), ვანო მაისურაძე(,,ტუrა“), კოტე გურგენიშვილი და სხვები. საბჭოთა პერიოდში აღმოსავლეთ საქართველოში - კახეთში მოქმედი ტერორისტების, და ,,წითელი რაზმების“ საქმიანობის შესწავლა არ ხდებოდა. მეტიც, აკრძალული იყო არქივებში არსებულ დოკუმენტებზე მუშაობა.

საქართველოს შინაგან საქმეთა სამინისტროს პარტიული არქივის ფონდებში არსებული, ძველი რევოლუციონერების მოგონებებში, რომელიც ეხება ქალაქ თელავში იოსებ ჯუღაშვილის(სტალინი) ჩასვლას, აღნიშნულია, რომ იგი ,,1906 წლის გაზაფხულზე თელავში ხშირად თუშ ხარება ჯიბუტთან, სოლკა ბიწკინაშვილთან ერთად დადიოდა თელავის მაზრის სხვადასხვა სოფლებში სადაც იწვევდნენ გლეხთა კრებებს და მიტინგებს... ამხანაგ ,,კობას’’(სტალინის მეტსახელი) ხელმძღვანელობით თავადაზნაურთა შავი რაზმის წინააღმდეგ შესდგა ,,წითელი რაზმის“ თელავში. რაზმის ხელმძღვანელებად გამოყოფილ იქნენ ხარება ჯიბუტი, სოლკა ბიწკინაშვილი, აქვსენტი სიდმონიძე და სხვები“. [შინაგან საქმეთა სამინისტროს არქივის II განყოფილება, (ყოფილი პარტიული ორგანოების არქივი), ფონდი 8, აღწერა 2, ნაწილი I, საქმე 17, გვერდი 41]

აღნიშნული ინფორმაციის მნიშვნელობა იმითაა განპირობებული, რომ ზემოდასახლებული პირები კახეთში მოქმედი ,,წითელი რაზმების“ აქტიური წევრები იყვნენ და დღემდე მათ კავშირზე სტალინთან ცნობილი არ იყო.

ახლად მოძიებული საარქივო მასალებით ასევე დასტურდება სტალინის ხელმძღვანელი როლი თბილისის გუბერნიის ,,წითელი რაზმელების” საქმიანობის წარმართვაში, ჯერ კიდევ 1905 წლის ოქტომბერში: ,,ოქტომბრის დამლევს ამხანაგ სტალინის დავალებით მოხდა თბილისის გუბერნიის ყველა წითელი რაზმების გაერთიანება, სადაც არჩეულ იქნა შტაბი. ამ შტაბს დაერქვა ქართლ-კახეთის გაერთიანებული წითელ რაზმელთა შტაბი. ამ შტაბის უფროსად ხელმეორედ არჩეულ იქნა ამხ. ვანო ალიხანაშვილი(ვანო გურული, ხუნხუზა), შტაბში თელავის მაზრიდან შეყვანილ იქნენ აქვსენტი სიდამონიძე და სანდრო ყავლაშვილი, გორის მაზრიდან ვანო ქრისტესიაშვილი და გიორგი მაჩაბელი, სიღნაღის მაზრიდან ნიკო ქადაგიშვილი, დუშეთის მაზრიდან ილიკო იმერლიშვილი”. [შინაგან საქმეთა სამინისტროს არქივის II განყოფილება, (ყოფილი პარტიული ორგანოების არქივი), ფონდი 8, აღწერა 2-I, საქმე 11, გვერდი 97-100]

დოკუმენტებიდან ჩანს, რომ სტალინი აქტიურად იყო ჩართული იმ დროს მენშევიკებსა და ბოლშევიკებს შორის გამართული დისკუსიაში - უნდა გაეგრძელებინათ თუ არა შეიარაღებული ბრძოლა ხელისუფლების წინააღმდეგ, თუ დაეშალათ ,,წითელი რაზმები“. 1906 წლის დასაწყისში კახეთში მენშევიკების მხრიდან წარმომადგენლად გაგზავნილი იყო ცნობილი მენშევიკი ისიდორე რამიშვილი, ხოლო ბოლშევიკებიდან, როგორც ირკვევა იოსებ ჯუღაშვილი(სტალინი).

სტალინი და ისიდორე რამიშვილი 1906 წლის იანვარში ორგანიზებას უკეთებდნენ ,,წითელ რაზმელების“ შეკრებებს. კახეთში მოღვაწე რევოლუციონერის კოტე გურგენიშვილის მოგონებებით, 1906 წლის 6 იანვარს ველისციხეში გამართულა ,,მენშევიკური კონფერენცია“. მასზე განუხილიათ ი. რამიშვილის და ი. ჯუღაშვილის რეზოლუციები, ანუ გაეგრძელებინათ თუ არა შეიარაღებული ბრძოლა. ამ კონფერენციას უნდა დასწრებოდა ტიმერფორსის კონფერენციიდან დაბრუნებული სტალინი, მაგრამ დაპატიმრების შიშის გამო იგი კონფერენციას არ დაესწრო, კონფერენციის გამართვის ადგილთან ახლოს მდებარე სოფელში გადასულა და იქიდან გაუგზავნია შესაბამისი გადაწყვეტილების - რეზოლუციის ტექსტი, სადაც საუბარი იყო შეიარაღებული ბრძოლის გაგრძელებაზე ხელისუფლების წინააღმდეგ. კონფერენციაზე არ გაუზიარებიათ ი. რამიშვილის მოსაზრება და მის მონაწილეებს გადაუწყვეტით შეიარაღებული ბრძოლის გაგრძელება.

კ. გურგენიშვილი წერს, რომ ამის შემდეგ: ,,წითელი რაზმელების თანხლებით 12 იანვარს ამხანაგ სტალინის ხელმღვანელობით სოფელ საგარეჯოში მოეწყო ქართლ-კახეთის წითელ რაზმელთა სამხედრო შტაბის თათბირი.“ [შინაგან საქმეთა სამინისტროს არქივის II განყოფილება, (ყოფილი პარტიული ორგანოების არქივი), ფონდი 8, აღწერა 2-I, საქმე 11, გვერდი 97-100] თათბირზე გადაუწყვეტიათ თავდასხმების განხორციელება ხელისუფლების წარმომადგენლებზე, ექსპროპრიაციების წარმოება. ამ თათბირზე, 1905-1907 წლებში კახეთში ,,მოღვაწე” რევოლუციონერ ტერორისტი ვანო მაისურაძე სიტყვებით კვლავ განუხილიათ ,,ორი წინადადება: 1) კობასი(ი. ჯუღაშვილი) - ,,შეიარაღებულ აჯანყება“, 2) ისიდორე რამიშვილის - მოცდა და თავის შეკავება შეიარაღებულ აჯანყებაზე. ამ თათბირზე კვლავ სტალინის წინადადებას გაუმარჯვია. [შინაგან საქმეთა სამინისტროს არქივის II განყოფილება, (ყოფილი პარტიული ორგანოების არქივი), ფონდი 8, აღწერა 6, საქმე 309, ვანო მაისურაძე, მოგონებები, გამოუცემელი ხელნაწერი, გვერდი 51) სხვა დოკუმენტის მიხედვით ამ თათბირს დასწრებიან - საშა ობოლაძე, არკადი ელბაქიძე, კამო(ტერ-პეტროსიანი) ილიკო იმერლიშვილი, ვასო ფარეშიშვილი, რომან თარაშვილი და სხვები.

კახეთში მოქმედი სოციალ-დემოკრატი ტერორისტები სწორედ ამ გადაწყვეტილებიდან გამომდინარე აქტიურად იწყებენ ტერორისტული აქტების და ექსპროპრიაციების ჩადენას. ვ. მაისურაძე წერს, რომ: ,,…...გადავწყვიტეთ ... თავს დავსხმოდით სახელმწიფო ფოსტებს – ზოგმა წინანდალში მოაწყო. ჩვენ კი კაჭრეთის ბოლოზე ორჯელ ზედიზედ გავტეხეთ ფოსტა (იქ იმ მოსაზრებით, რომ მახლობელი სოფლები ჩაგვეთრივნა რევოლუციაში, ძველ რეჟიმს ემხრობოდნენ. ჩვენს რაიონს ვუფრთხილდებოდით რეპრესიების გამო). – ფოსტაზე თავდასხმაში მონაწილენი იყვნენ: 1. გარეკახეთიდან ალიხანაშვილი ვანო; 2. მაისურაძე ვანო ,,ტურა”; 3. გარედან ლორთქიფანიძე კოლია; 4. სერგია ქორიძე; 5. არტო მიქელოვი; 6. იმერლიშვილი ილიკო(მცხეთელი;) 7. ჟღენტი, ჯაში; 8. ძმები მამაცაშვილები ვასო, გარსო და გრიშა...“ [შინაგან საქმეთა სამინისტროს არქივის II განყოფილება, (ყოფილი პარტიული ორგანოების არქივი), ფონდი 93, აღწერა 2, საქმე 554, გვერდი 10]

დასახელებული პირების ჩამონათვლი ჩვენ შეგნებულად დავტოვეთ რადგან მათგან ჩვენთვის საინტერესოა ილიკო იმერლიშვილის პიროვნება. საქმე იმაშია, რომ იგი ილიკო იმერლიშვილი უშუალოდ იყო დაკავშირებული სოციალ-დემოკრატიული პარტიის თბილისის კომიტეტთან. [შინაგან საქმეთა სამინისტროს არქივის II განყოფილება, (ყოფილი პარტიული ორგანოების არქივი), ფონდი 93, აღწერა 2, საქმე 855, გვ. 2] ) და მოქმედებდა ასევე დუშეთის რაიონში. ამ რაიონში მცხოვრები ძველი რევოლუციონერების მიერ 1933 წლის 7 იანვარს დუშეთის მაზრაში ,,სოციალ-დემოკრატილი ორგანიზაციიდან (1902 წელი) ცენტრიდან მივლინებული რევოლუციონერების სიაში“ დასახელებული არიან: ,,1. იოსებ სტალინი; 2. ფილიპე მახარაძე; 3. მიშა კლიმიაშვილი; 4. მიშა დავიდოვი; 5. ვასო ცაბაძე. ამავე დოკუმენტში დასტურდება ილიკო იმერლიშვილის დუშეთის მაზრაში მოქმედი ,,წითელი რაზმის“ უფროსობა. [შინაგან საქმეთა სამინისტროს არქივის II განყოფილება, (ყოფილი პარტიული ორგანოების არქივი), ფონდი 93, აღწერა 2, საქმე 1111, გვერდი 3; 5] სხვა დოკუმენტში კი ნათქვამია, რომ საგურამოს რაიონში ილიკო იმერლიშვილი მეთაურობდა ,,წითელ რაზმს“ და მისი მოადგილე იყო ვასო ფარეშიშვილი. [შინაგან საქმეთა სამინისტროს არქივის II განყოფილება, (ყოფილი პარტიული ორგანოების არქივი), ფონდი 93, აღწერა 2, საქმე 1116, გვერდი 4]

1914 წლის 13 იანვარს თბილისში პოლიცია ილიკო იმერლიშვილს და მის თანამებრძოლ ვასილ ფარსიშვილს თავს დაესხა. ამ დროს ისინი ნინა მაისურაძის ბინაში იმყოფებოდნენ. ჩვენს მიერ საქართველოს შინაგან საქმეთა სამინისტროს არქივში მოძიებულ იქნა ნინა მაისურაძის ბიოგრაფია. საინტერესოა, რომ ამ დოკუმენტის ბოლოში არის მინაწერი - ,,სადგური მცხეთა, აზნეფტი, მათიაშვილი. გამოიძახეთ ნინა გიორგის ასული მაისურაძე“. გამოძახების მიზეზი სავარაუდოდ იყო აღნიშნული დოკუმენტის შინაარსი. [შინაგან საქმეთა სამინისტროს არქივის II განყოფილება, (ყოფილი პარტიული ორგანოების არქივი), ფონდი 93, აღწერა 2, საქმე 553])

დოკუმენტის მიხედვით ნინა მაისურაძე და მისი მეუღლე გიორგი მაისურაძე, იგივე გიგოლა კალო(ა)ვიშვილი იყვნენ რევოლუციონერები და საკმაოდ კარგად იცნობდნენ კობა ჯუღაშვილს, იგივე სტალინს - ,,ჩემმა ქმარმა დაიწყო რევოლუციური მუშაობა 1905 წელს. 1905, 1906, 1907 წლებში დაკავშირებული იყო ვანო სტურუასთან, ილია იმერლიშვილთან(მუშა ტიპოგრაფიიდან), ვასილ ფარეშიშვილთან, ჩუგუაშვილი, ვალიკო გურული, ზალიკო სვიმონიშვილი - იგივე კახელი, ჯუღაშვილი კობა, გორელი ჩიტო.“ ამ პირებიდან - ილია(ილიკო იმერლიშვილი, ვალიკო გურული, გორელი ჩიტო, ჩუგუაშვილი სხვადასხვა დოკუმენტების მიხედვით ერთად იღებდნენ მონაწილეობას ტერორისტული ხასიათის შეიარაღებულ თავდასხმებში და იყვნენ ილიკო იმერლიშვილის დაჯგუფების წევრები.

დოკუმენტში მითითებულია, რომ კობა ჯუღაშვილი რამოდენიმეჯერ იყო ნინა მაისურაძის ოჯახის სტუმარი - ,,მცხეთაში ჩვენთან ორჯელ იყო ჯუღაშვილი კობა. ის მოდიოდა ქმართან - აძლევდა მას დავალებებს - შეეკრიბა გლეხები, რომლებიც თანაუგრძნობდნენ რევოლუციურ მოძრაობას. ღამით ამხანაგი კობა მოდიოდა ამ შეკრებებზე, შემდეგ ლაპარაკობდა გლეხებთან, ღამის გასათევად მიდიოდა ტყეში ... მოდიოდა ის ღამით ქმართან ერთად, ისაუზმებდა და მიდიოდა შეკრებაზე ... ეს იყო ერთხელ 1907 წლის ზაფხულში და 1907 წლის შემოდგომაზე.“

როგორც ჩანს კობა ჯუღაშვილი კარგად იცნობდა ნინა მაისურაძის ოჯახს, რადგან ეს უკანასკნელი წერს: ,,1908 წელს ჩვენ გადავედით ყვირილის ქუჩაზე #12, სადაც სარდაფში ვცხოვრობდით. აქ 1908 წლის შემოდგომაზე ქმარმა ჯუღაშვილი თავისთან ერთად ორჯელ მოიყვანა. მოდიოდნენ საღამოთი მე მათ ვასაუზმებდი და მიდიოდნენ. მათთან ერთად არავინ მოდიოდა. ამ დროს ქმარი უკვე სახლში აღარ ცხოვრობდა, ის იმალებოდა და კვირაში ერთხელ, თვეში ერთხელ მოდიოდა სახლში“.

ამავე დოკუმენტის მიხედვით ნინა მაისურაძე ესწრებოდა რევოლუციონერთა კრებას, სადაც თათბირობდნენ ექსპროპრიაციული აქტის ორგანიზებაზე: ,,1913 წელს ზამთარში, ჩვენს ბინაში იმერლიშვილის მხრიდან შეიკრიბა იატაკქვეშა კრება იმერლიშვილის ბავშვის ნათლობის სახით. ამ შეკრებაზე იყო ამხანაგი კობა ჯუღაშვილი, მოვიდა ქართულ ქუდში, ახლალუხში და ზემოდან პალტოთი. მე მოვუმზადე მათ სადილი, ვახშამი. ისინი იყვნენ ბინაში მთელი დღე, და გაათენეს ყველა 15 კაცმა ჩემს ბინაში შეკრების დამთავრებამდე. დილით ადრევე ისაუზმეს და დაიშალნენ სათითაოდ. ამ დღეს ვარლამ გურულმა - რევოლუციური ორგანზაციის წევრმა წაიყვანა ჩემი შვილი პეტრე თავისთან ფოსტაში, რომ ეჩვენებინა, ის მიდიოდა საქმეზე 10 წლის ბავშვთან ერთად და დაემალა თავისი ნამდვილი მიზანი.

საღამოთი იმერლიშვილი, ფარეშიშვილი, გედევანიშვილი(ილიკო იმერლშვილის რაზმის წევრი) და სხვები მოვოდნენ ჩვენთან და მოგიყვნენ, რომ მოხდა თავდასხმა ფოსტაზე(მდებარეობდა ალექსანდრეს ბაღის წინ) და თავდასხმისას სროლაში დაიხოცნენ ვარლამ გურული და ზალიკო სვიმონიშვილი, რომლებიც იყვნენ იატაკქვეშა კრებაზე იმ 15 კაცს შორის ჩვენს ბინაში.“

საინტერესოა რომ საქართველოს საისტორიო ცენტრალური არქივის ფონდებში არის მასალები ტერორისტ ზალიკო სვიმონიშვილის პოლიციის მიერ მოკვლის შესახებ. დოკუმენტებიდან ჩანს, რომ პოლიციის ინფორმაციით ტერორისტ ზალიკო სვიმონიშვილთან ერთად იმყოფებოდა ტერორისტი გიორგი ბერძენიშვილი. [საქართველოს საისტორიო ცენტრალური არქივი, ფონდი 17, აღწერა 1, საქმე 7915, გვერდი 3] გიორგი ბერძენიშვილი, მეტსახელად ,,ჟორჟიკა“ წარმოშობით იყო თელავის მაზრის სოფელ იყალთოში, რომელიც მდებარეობს იმ დასახლებულ პუნქტებთან სადაც იოსებ ჯუღაშვილს უხდებოდა 1906 წლის იანვრის პირველ ნახევარში ცხოვრება და რევოლუციური მოღვაწეობა. საქმე იმაშია, რომ 1906 წლის იანვრის მეორე ნახევარში ი. ჯუღაშვილი კახეთიდან თბილისში დაბრუნდა და ერთ-ერთ კონსპირაციულ ბინაში ყოფნისას 28 იანვარს იგი კინაღამ არ დააპატიმრეს. იოსებ ჯუღაშვილს თან აღმოაჩნდა პასპორტი გიორგი ბერძენიშვილის სახელზე. შესაბამისად სავარაუდოა, რომ მან ეს ყალბი პასპორტი მიიღო კახეთში ყოფნის დროს ტერორისტ გიორგი ბერძენიშვილისაგან.

დასკვნები:

1. ზემოთ მოყვანილი დოკუმენტების შინაარსი მრავლისმეტყველია, ისინი ერთის მხრივ გვიჩვენებენ, რომ სოციალ-დემოკრტიული პარტიის ბოლშევიკების ტერორისტები, და იოსებ ჯუღაშვილი(სტალინი) დაახლოებული პირები იყვნენ;

2. დასტურდება იოსებ ჯუღაშვილის კავშირი აღმოსავლეთ საქართველოში - კერძოდ კახეთის რეგიონში მოქმედ ტერორისტებთან და ,,წითელ რაზმელებთან“;

3. ნაწილბრივ დასტურდება იოსებ(კობა) ჯუღაშვილის კავშირი ბოლშევიკების მიერ ჩადენილ ტერორისტულ და ექსპროპრიაციულ აქტებთან.

გამოყენებული ლიტერატურა და მასალები:

1. შინაგან საქმეთა სამინისტროს არქივის II განყოფილება, (ყოფილი პარტიული ორგანოების არქივი), ფონდი 93, აღწერა 2, საქმე 704

2. შინაგან საქმეთა სამინისტროს არქივის II განყოფილება, (ყოფილი პარტიული ორგანოების არქივი), ფონდი 8, აღწერა 2, ნაწილი I, საქმე 25

3. შინაგან საქმეთა სამინისტროს არქივის II განყოფილება, (ყოფილი პარტიული ორგანოების არქივი), ფონდი 8, აღწერა 2, ნაწილი I, საქმე 310

4. შინაგან საქმეთა სამინისტროს არქივის II განყოფილება, (ყოფილი პარტიული ორგანოების არქივი), ფონდი 8, აღწერა 2, ნაწილი I, საქმე 17

5. შინაგან საქმეთა სამინისტროს არქივის II განყოფილება, (ყოფილი პარტიული ორგანოების არქივი), ფონდი 8, აღწერა 2-I, საქმე 11

6. შინაგან საქმეთა სამინისტროს არქივის II განყოფილება, (ყოფილი პარტიული ორგანოების არქივი), ფონდი 8, აღწერა 6, საქმე 309, ვანო მაისურაძე, მოგონებები, გამოუცემელი ხელნაწერი

7. შინაგან საქმეთა სამინისტროს არქივის II განყოფილება, (ყოფილი პარტიული ორგანოების არქივი), ფონდი 93, აღწერა 2, საქმე 554

8. შინაგან საქმეთა სამინისტროს არქივის II განყოფილება, (ყოფილი პარტიული ორგანოების არქივი), ფონდი 93, აღწერა 2, საქმე 855

9. შინაგან საქმეთა სამინისტროს არქივის II განყოფილება, (ყოფილი პარტიული ორგანოების არქივი), ფონდი 93, აღწერა 2, საქმე 1116

10. შინაგან საქმეთა სამინისტროს არქივის II განყოფილება, (ყოფილი პარტიული ორგანოების არქივი), ფონდი 93, აღწერა 2, საქმე 553

11. საქართველოს საისტორიო ცენტრალური არქივი, ფონდი 17, აღწერა 1, საქმე 7915

Joseph Jugashvili (Stalin) and Terror

Summary

Joseph Jugashvili (Stalin), son of Besarion, was born and spent peculiar part of his life in Georgia.

The materials unpublished till present as well as the documents kept in Historical Central Archive of Georgia and in the foundations of Archive of Ministry of Internal Affairs of Georgia explain in a new manner and show us not only the activities of the parties participating in 1905-1907 revolution, but the revolutionary activities and work of Joseph Jugashvili (Stalin) as well.

The mentioned documents confirm active usage of terroristic methods and strategies for fighting against the authority of the king by various parties and amongst both parts of social-democratic party – Mensheviks and Bolsheviks. In addition, according to the unpublished archival documents searched by us, when Joseph Jugashvili (Stalin) was young and lived in Georgia, he was actively involved in organizing the terroristic and expropriation activities of armed battles of Bolsheviks – social-democratic party – against the authority of the king.

Иосиф Джугашвили (Сталин) и террор (New Documents)

Тенгиз Симашвили

Теймураз Вахтангишвили

Иосиф Джугашвили (Сталин) и террор

http://wEuropean Researcher, 2014, Vol.(80), № 8-1

1448

Published in the Russian Federation

European Researcher

Has been issued since 2010.

ISSN 2219-8229

E-ISSN 2224-0136

Vol. 80, No. 8-1, pp. 1448-1452, 2014

DOI: 10.13187/issn.2219-8229

www.erjournal.ruww.erjournal.ru/journals_n/1409162257.pdf

Аннотация: Иосиф Виссарионович Джугашвили (Сталин) родился в Грузии, там же он и провёл определённую часть своей жизни. Неопубликованные до настоящего времени материалы и документы, хранящиеся в фондах Центрального исторического архива Грузии и архива МВД Грузии, совершенно в новом виде показывают нам революционную деятельность Иосифа Джугашвили (Сталина) в революции 1905-1907 гг. В указанных документах констатирован факт активного использования и большевиками и меньшевиками террористических методов и приёмов против царского правительства. К тому же, на основании добытых нами, до селе неопубликованных архивных материалов видно, что Иосиф Джугашвили (Сталин), ещё во время его проживания в Грузии ещё молодым, социал-демократической партией большевиков был активно включён в вопросы организации вооружённой борьбы и террористической деятельности против правительства.

Ключевые слова: Сталин, революция, террор, «Красные отряды».

Методы исследования: При работе над статьёй, используя проблемно-хронологические методы, мы осуществили основательное изучение проблем, существующих внутри происходящих в восточной Грузии явлений во время революции 1905-1907 гг., а методом исторического сравнения мы осуществили определение информации, существующей о жизни Иосифа Джугашвили (Сталина). При помощи сравнительного (комперативного) и системного методов мы сравнили по времени разные действия революционной деятельности, осуществляемые И. Джугашвили.

Исходя из революционной деятельности И. Джугашвили и обнаруженных нами в процессе исследования материалов, мы построили общую модель действий, осуществляемых большевиками в восточной Грузии – руководство и командование «Красными отрядами».

В статье отображены обоснованые историческими фактами реальные процессы, которые на определённом историческом этапе (1905-1907) сопутстввали революционное движение восточной Грузии.

Вступление: В постсоветском пространстве и в Грузии объективно нужно изучить жизнь и деятельность Сталина. Осуществление научного исследования революционной деятельности и реальной жизни Сталина осложнено ещё и тем, что одна часть интеллигенции Грузии его характеризует положительно, а вторая часть настроена весьма негативно. Грузия страна постсоветского периода и грузинское общество нуждается в знании не фальсифицированной, а реальной истории.

Содержание: В настоящее время в виде документов и неопубликованных воспоминаний революционеров в архивах сохранены материалы биографии и реальной жизни Сталина. Например: известный большевик Александр (Саша) Оболадзе 13 октября 1922 года писал, что: «Из-за того, что наша фракция 1906 г. работала вместе с меньшевиками, я не смирился с разоружением и создал отдельную группу. . . . группа имела собственную типографию и 60 вооружённых до зубов человек. В нашей группе работал Дато Чиаберов. Сам Коба-Сталин поддерживал нас. На одной из конференций он внёс резолюцию о нашем возвращении назад». [2-ой отдел Архива МВД (Архив бывших партийных органов), фонд 93, опись 2, дело 704, стр. 1-3]. см. документ:

Другое неопубликованное до настоящего времени воспоминание известного террориста-экспроприатора Бачуа Купрашвили гласит: «По инициативе и распоряжению Сталина в первой половине 1906 года при Бюро большевиков Кавказа была создана большевистская «Военная группа» («Боевая дружина»), которой было поручено сбор и охрана, оставшегося в народе после восстания оружия, кроме того в городах и деревнях нужно было оберегать и защищать людей, взявшихся за оружие, в их партизанское действие внести революционно-большевистскую систему, выбрать лучших из них и связать с большевистскими организациями ... устроить побег большевиков из тюрем, похищение оружия, экспроприацию казённых денег и др.». [2-ой отдел архива МВД (Архив бывших партийных органов), фонд 8, опись 2, часть 1, дело 25, стр. 52].

Из добытых нами материалов выясняется, что Сталин был сторонником вооружённого восстания. [2-ой отдел архива МВД (Архив бывших партийных органов) фонд 8, опись 2, часть 1, дело 310, стр. 307]. Оказывается в январе 1906 года он с целью революционной агитации и формирования террористических организаций приехал в восточную Грузию, а именно в город Телави, Кахетинского региона. Дело в том, что с 1906-1913 года здесь активно действовали т.н. «Красноотрядчики», находящиеся под влиянием разных революционных партий, а именно социал-демократов и вели террористическую и экспроприационную деятельность. В Кахетии известными красноотрядчиками были: Хареба Джибути, Гогия Кенкишвили, Солка Бицкинашвили, Аквсентий Сидамонидзе, Залико Свимонишвили, Георгий Бердзенишвили («Жоржик»), Георгий Махниашвили («Утрухуне»), Вано Маисурадзе («Тура»), Коте Гургенишвили и другие. При Советах деятельность, действующих в восточной Грузии террористов и «Красноотрядчиков» не изучалась, кроме того запрещалась и работа над архивными документами. см.фото:

В воспоминаниях старых революционеров, хранящихся в фондах партийного архива МВД Грузии, касающихся приезда Иосифа Джугашвили в город Телави, указано, что он «весной 1906 года часто вместе с Харебой Джибути и Солкой Бицкинашвили ходил по деревням Телавского уезда, проводил собрания и митинги . . . Под руководством товарища «Кобы" (прозвище Сталина) против отряда дворян в Телави был оранизован «Красный отряд». Руководителями отряда были назначены Хареба Джибути, Солка Бицкинашвили, Аквсентий Сидамонидзе и др.» [2-ой отдел архива МВД (Архив бывших партийных органов), фонд 8, опись 2, часть 1, дело 17, стр. 41].

Данная информация является важной потому, что выше названные лица были активными членами действующего «Красного отряда» и до настоящего времени об их связи со Сталином не было известно.

Недавно обнаруженными архивными докуметами подтверждается, что ещё в октябре 1905 года Сталину принадлежала руководящаяся роль в деятельности «Красноотрядчиков» Тбилисской губернии: «В конце октября по поручению товарища Сталина все красноотрядчики Тбилисской губернии объединились, был создан штаб, руководителем которого во второй раз стал Вано Алиханашвили (Вано Гурули, Хунхуза). В штаб из Телавского уезда вошли Аквсентий Сидамонидзе и Сандро Кавлашвили, из Горского уезда – Вано Кристесиашвили и Георгий Мачабели, из Сигнагского уезда - Нико Кадагишвили, душетского уезда – Илико Имерлишвили». [2-ой отдел архива МВД (Архив бывших партийных органов), фонд 8, опись 2-1, дело 11, стр. 97-100].

Из документов видно, что Сталин был активно включён в развернувшуюся тогда между большевиками и меньшевиками дискуссию по поводу продолжения вооружённой борьбы против правительства либо роспуска «Красного отряда». В начале 1906 года в Кахетию со стороны меньшевиков представителем был послан известный меньшевик Исидоре Рамишвили, а со стороны большевиков – Иосиф Джугашвили (Сталин).

Сталин и Исидоре Рамишвили в январе 1906 года занимались организацией сбора «Красноотрядчиков». По воспоминаниям действующего в Кахетии революционера Коте Гургенишвили, 6 января 1906 года в Велисцихе провели «Конференцию меньшевиков», на которой были рассмотрены резолюции И. Рамишвили и И. Джугашвили, т.е. нужно было решить вопрос о продолжении или прекращении вооружённой борьбы. На этой конференции должен был присутствовать, вернувшийся с тамерфорсской конференции Сталин, но из-за осторожности он не явился. Он был в деревне, находящейся недалеко от места прохождения конференции, и оттуда выслал соответствующее решение – текст резолюции, речь шла о продолжении вооружённой борьбы против правительства.Участники конференции решили продолжить вооружённую борьбу.

К. Гургенишвили пишет, что после этого: «12 января в присутствии «красноотрядчиков», под руководством товарища Сталина в с. Сагареджо было устроено совещание военного штаба Красного отряда». [2-ой отдел архива МВД (Архив бывших партийных органов), фонд 8, опись 2-1, дело 11, стр. 97-100]. На совещании было вынесено решение устраивать нападения на представителей власти и осуществлять экспроприации. По словам террориста революционера Вано Маисурадзе действующего в Кахетии в 1905-1907 годах, на данном совещании вновь были рассмотрены два предложения: 1) Кобы (И. Джугашвили) – «вооружённое восстание», 2) Исидоре Рамишвили – воздержаться от вооружённого восстания. И вновь на данном совещании поддержали предложение Сталина. [2-ой отдел архива МВД (Архив бывших партийных органов), фонд 8, опись 2, дело 309, Вано Маисурадзе, неопубликованные рукописи, стр. 51]. По документам видно, что на данном совещании присутствовали Саша Оболадзе, Аркадий Элбакидзе, Камо (Тер-Петросян), Илико Имерлишвили, Васо Парешишвили, Роман Тарашвили и др.

Действующие в Кахетии социал-демократы, исходя именно из этого решения, активно начинают осуществлять террористические акты и экпроприации. В. Маисурадзе пишет: «решили напасть на разные местоположения государственной почты, некоторые это сделали в Цинандали, а мы на окраине Качрети два раза подряд взломали почту (с целью вовлечения в революцию близлежащих сёл, т.к. они поддерживали старый режим, а наш район мы обходили стороной не желая репрессий). При нападениях на почту участие принимали: 1. Алиханашвили Вано; 2. Маисурадзе Вано; 3. Лорткипанидзе Коля; 4. Коридзе Сергиа; 5. Микелов Арто; 6. Имерлишвили Илико (Мцхетели); 7. Жгенти Джаши; 8. Братья Мамацашвили Васо, Гарсо и Гриша [2-ой отдел архива МВД (Архив бывших партийных органов), фонд 93, опись 2, дело 554, стр. 10].

Перечень данных лиц мы намеренно оставили, т.к. для нас весьма важной является личность Илико Имерлишвили. Дело в том, что он был связан с Тбилисским комитетом социал-демократической партии. [2-ой отдел архива МВД (Архив бывших партийных органов), фонд 93, опись 2, часть 1, дело 855, стр. 2] и действовал в Душетском районе. 7 января 1933 года проживающими здесь старыми революционерами в списке командированных из центра в 1902 г. революционеров названы: «1. Иосиф Сталин; 2. Филипп Махарадзе; 3. Миша Климиашвили; 4. Миша Давидов; 5. Васо Цабадзе. Этим же документом подтверждается факт руководства Илико Имерлишвили «Красноотрядчиками» Душетинского уезда. [2-ой отдел архива МВД (Архив бывших партийных органов), фонд 93, опись 2, дело 1111, стр. 3, 5]. А в других документах сказано, что в районе Сагурамо Илико Имерлишвили командовал «красным отрядом», а его заместителем был Васо Парешишвили. [2-ой отдел архива МВД (Архив бывших партийных органов), фонд 93, опись 2, часть 1, дело 1116, стр. 4].

13 января 1914 года в Тбилиси полиция напала на Илико Имерлишвили и его соратника Василия Парешишвили. В это вемя они находились в квартире Нины Маисурадзе. Нами в архиве МВД Грузии была обнаружена биография Нины Маисурадзе. Интересным является то, что в конце этот документ имеет приписку: «Станция Мцхета, Азнефти, Матиашвили. Вызовите Нину Георгиевну Маисурадзе». Возможно , что причина вызова указан в содержании документа. [2-ой отдел архива МВД (Архив бывших партийных органов), фонд 93, опись 2, часть 1, дело 25, стр. 553].

По документам Нина Маисурадзе и её супруг – Георгий Маисурадзе, тот же Гигола Кало(а)вишвили были революционерами и хорошо знали Кобу Джугашвили, того же Сталина – «мой супруг начал революционную деятельность в 1905 году. 1905, 1906, 1907 годы были связаны с Вано Стуруа, Ильёй Имерлишвили (рабочий с типографии), Василием Парешишвили, Чугуашвили, Валико Гурули, Залико Свимонишвили, тот же Кахели, Кобой Джугашвили, Горели Чито». Из документов видно, что Илья (Илико) Имерлишвили, Валико Гурули, Горели Чито, Чугуашвили принимали участие в вооружённых нападениях туррористического характера и были членами группировки Илико Имерлишвили.

В документе также указано, что Коба Джугашвили несколько раз был гостем семьи Нины Маисурадзе – «в Мцхета у нас дважды гостил Коба Джугашвили. Он приходил к мужу и поручал ему собрать крестьян, поддерживающих революционное движение. Ночью товарищ Коба приходил на эти собрания, беседовал с крестьянами, а ночь проводил в лесу . . . возвращался ночью вместе с моим мужем, завтракал и вновь шёл на собрание . . . это было один раз летом 1907 года и осенью того же года».

Как видно Коба Джугашвили хорошо знал семью Нины Маисурадзе, так как последняя пишет: «В 1908 году мы переехали на улицу Квирили №12, где жили в подвале. Здесь весной 1908 года муж дважды привёл с собой Джугашвили. Приходили вечером, они завтракали и уходили, вместе с ними больше никто не приходил. В это время муж уже дома не жил, скрывался, домой приходил раз в неделю или раз в месяц.»

Согласно этому же документу Нина Маисурадзе присутствовала на собрании революционеров, где совещались по поводу акта экспроприации: «Зимой 1910 года в нашем доме со стороны Имерлишвили было проведено подпольное собрание в виде крестин ребёнка Имерлишвили. На этом собрании был товарищ Коба Джугашвили, он пришёл в грузинской шапке, ахалуке, а сверху на нём бало пальто. Я приготовила им обед, ужин, они остались на весь день и всю ночь, пока не рассвело, все 15 человек. Ранним утром позавтракали и разошлись по-одному. В этот день член революционной организации – Варлам Гурули забрал моего сына Пётра к себе на почту, для того чтобы скрыть свою истинную цель, он пошёл на дело вместе с десятилетним ребёнком.

Вечером к нам пришли Имерлишвили, Парешишвили, Гедеванишвили (член отряда Илико Имерлишвили) и др. и рассказали о том, что на почту произошло нападение (почта находилась перед садом Александра) и при перестрелке погибли Варлам Гурули и Залико Свимонишвили, это были члены подпольного собрания, состоявшегося в нашем доме». Интересным является то, что в фондах Центрального исторического архива Грузии имеются материалы о том, как террориста Залико Свимонишвили убила полиция. Из документов видно, что по информации полиции вместе с террористом Залико Свимонишвили находился и террорист Георгий Бердзенишвили. [2-ой отдел архива МВД (Архив бывших партийных органов), фонд 17, опись 1, дело 7915, стр. 3].см. документ:

Георгий Бердзенишвили по прозвищу «Жоржик» был из села Икалто, Телавского уезда, находящегося недалеко от тех мест, где в первой половине января 1906 года приходилось жить и вести революционную деятельность Иосифу Джугашвили. Дело в том, что И. Джугашвили вернулся из Кахетии в Тбилиси во второй половине января 1906 года и во время его нахождения в одной из конспиративных квартир 28 января, он чуть не был арестован. При Иосифе Джугашвили оказался паспорт на имя Георгия Бердзенишвили, предположительно, что он этот паспорт получил от террориста Георгия Бердзенишвили будучи ещё в Кахетии.см.фото:

Выводы:

1. Содержание вышеуказанных документов многозначно, они показывают, что террористы социал-демократической партии большевиков и Иосиф Джугашвили (Сталин) были сближёнными лицами;

2. Подтверждается связь Иосифа Джугашвили с террористами восточной Грузии и «красных отрядов»;

3. Частично подтверждается связь Иосифа (Кобы) Джугашвили с актами терроризма и экспроприации большевиков.

Использованная литература и материалы:

1. 2-ой отдел архива МВД (Архив бывших партийных органов), фонд 93, опись 2, дело 704;

2. 2-ой отдел архива МВД (Архив бывших партийных органов), фонд 8, опись 2, часть 1, дело 25;

3. 2-ой отдел архива МВД (Архив бывших партийных органов), фонд 8, опись 2, часть 1, дело 310;

4. 2-ой отдел архива МВД (Архив бывших партийных органов), фонд 8, опись 2, часть 1, дело 17;

5. 2-ой отдел архива МВД (Архив бывших партийных органов), фонд 8, опись 2-1, дело 11;

6. 2-ой отдел архива МВД (Архив бывших партийных органов), фонд 8, опись 6, дело 309, Вано Маисурадзе. Воспоминания. Неопубликованная рукопись;

7. 2-ой отдел архива МВД (Архив бывших партийных органов), фонд 93, опись 2, дело 554;

8. 2-ой отдел архива МВД (Архив бывших партийных органов), фонд 93, опись 2, дело 855;

9. 2-ой отдел архива МВД (Архив бывших партийных органов), фонд 93, опись 2, дело 1116;

10. 2-ой отдел архива МВД (Архив бывших партийных органов), фонд 93, опись 2, дело 553;

11. Центральный государственный исторический архив Грузии, фонд 17, опись 1, дело 7915

Joseph Jugashvili (Stalin) and Terror

Summary

Joseph Jugashvili (Stalin), son of Besarion, was born and spent peculiar part of his life in Georgia.